Ολοκληρώθηκαν το βράδυ της Κυριακής 23ης Ιουλίου 2014 οι εργασίες του Α’ Επιστημονικού Συνεδρίου με τίτλο «Στα βήματα του πατρό-Κοσμά: ανακαλύπτοντας τα ίχνη της “Βυζαντινής Αιτωλοακαρνανίας”, ιχνηλατώντας την ιστορία της Ιεράς Μονής Μυρτιάς», που διοργάνωσε η Ιερά Μονή Εισοδίων της Θεοτόκου Μυρτιάς Αιτωλίας. Η καταληκτική συνεδρία πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα εκδηλώσεων του Δημαρχιακού Μεγάρου Θέρμου.
Αρχικά παρουσιάστηκε μουσικό πρόγραμμα που περιλάμβανε βυζαντινούς ύμνους των Εισοδίων της Θεοτόκου και της Παναγίας της Μυρτιωτίσσης, από την Χορωδία του Συλλόγου Ιεροψαλτών Νομού Αιτωλοακαρνανίας «ΑΝΘΙΜΟΣ Ο ΑΡΧΙΔΙΑΚΟΝΟΣ», υπό την διεύθυνση του κ. Λεωνίδα Γαρουφαλή και παραδοσιακά τραγούδια από την παιδική χορωδία του Ιερού Ναού Αγίου Χριστοφόρου Αγρινίου, υπό την διεύθυνση του κ. Παναγιώτη Μήτσου.
Στη συνέχεια ο Δήμαρχος Θέρμου κ. Σπυρίδων Κωνσταντάρας απένειμε τιμητική διάκριση στον ιεροψάλτη κ. Δημήτριο Δρόσο, ο οποίος υπηρέτησε, επί πολλά χρόνια, τον Ιερό Ναό Κοιμήσεως Θεοτόκου Θέρμου. Ο κ. Δήμαρχος αναφερόμενος στην όλη διοργάνωση του Συνεδρίου εξέφρασε τη χαρά και την ικανοποίησή του για την άρτια διοργάνωση, αλλά και για το ότι η τελευταία συνεδρία πραγματοποιήθηκε στο Θέρμο, την περιοχή που γεννήθηκε ο άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός.
Ο πανοσιολογιώτατος Καθηγούμενος της Ιεράς Μονής αρχιμ. Ιωσήφ Ζωγράφος ευχαρίστησε τον Δήμο Θέρμου και τον Δήμαρχο κ. Σπυρίδωνα Κωνσταντάρα για την ευγενική υποστήριξη στο Συνέδριο, αλλά και για την εν γένει υποστήριξη και το συνεχές ενδιαφέρον που επιδεικνύουν για την Ιερά Μονή Μυρτιάς. Επίσης ευχαρίστησε όλους τους εισηγητές για την κατάθεση της επιστημονικής τους γνώσης, τους χορηγούς, τους συνέδρους και όλους όσοι εργάστηκαν για την πραγματοποίηση του Συνεδρίου.
Κλείνοντας τις εργασίες του Συνεδρίου, ο πανοσιολογιώτατος Πρωτοσύγκελλος της Ιεράς Μητροπόλεως Αιτωλίας και Ακαρνανίας αρχιμ. Επιφάνιος Καραγεώργος παρουσίασε τις βασικές κατευθύνσεις που αναπτύχθηκαν σε αυτό.
Τα μοναστήρια μας τα τελευταία τριάντα χρόνια με την οικονομική ανάκαμψη που είχε το Έθνος μας άρχισαν να προσφέρουν περισσότερα από τα προβλεπόμενα, όπως τις παλιές εποχές, τη βυζαντινή περίοδο, και να συμβάλλουν στην προβολή της πνευματικής και πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Όχι μόνο αυτά του Αγίου Όρους, αλλά και τα μητροπολιτικά. Ένα από αυτά είναι και η Ιερά Μονή Μυρτιάς. Το μοναστήρι της Μυρτιάς είναι ένα βυζαντινό και μεταβυζαντινό μνημείο τέχνης που η ακτινοβολία του έχει επηρεάσει όχι μόνο την περιοχή της Μυρτιάς και του Θέρμου, αλλά ολόκληρη την Αιτωλοακαρνανία και τις γύρω περιοχές, ήδη από τον 12ο – 13ο αι. Κατά τις εργασίες του Συνεδρίου αναζητήθηκαν οι επιρροές που άσκησε το Μοναστήρι και οι σχέσεις, καλλιτεχνικές και πνευματικές, με τα υπόλοιπα μνημεία της περιοχής. Μελετήθηκαν ιδιαιτέρως η αρχιτεκτονική ιστορία και το εικονογραφικό πρόγραμμα της Μονής και διατυπώθηκαν καινοτόμες προτάσεις αποκατάστασης του μνημείου με σεβασμό στο παρελθόν, αλλά και με αναφορά στο μέλλον. Παρουσιάστηκε το σύνολο των τοιχογραφιών της Μονής, από τον μεγάλο μαΐστορα της ζωγραφικής τέχνης της εποχής, τον Ξένο Διγενή. Ερευνήθηκαν οι σχέσεις που ανέπτυξαν η Ιερά Μονή και οι Μοναχοί που εγκαταβίωσαν σε αυτήν με επιφανείς και λογίους ανθρώπους κάθε εποχής, όπως ο άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, ο άγιος Ευγένιος ο Αιτωλός, ο Αναστάσιος Γόρδιος, κ.α. Παρουσιάστηκε η παιδαγωγική συμβολή του ορθοδόξου μοναχισμού και του ασκητισμού, την εποχή της Τουρκοκρατίας, αλλά και σήμερα, ως μια λύτρωση του σύγχρονου ανθρώπου, από τα αδιέξοδα που τον οδηγεί ο ευδαιμονισμός και ο άκρατος καταναλωτισμός. Από όλους τους Εισηγητές διατυπώθηκε η πρόταση και η αγωνία για την συστηματικότερη μελέτη του μνημείου και την περαιτέρω προστασία, προβολή και ανάδειξή του, σε συνεργασία με όλες τις αρμόδιες υπηρεσίες.
Ειδική αναφορά έγινε στον μεγάλο διδάχο του Γένους, τον άγιο εθνοϊερομάρτυρα και ισαπόστολο Κοσμά τον Αιτωλό, με αφορμή τη συμπλήρωση 300 ετών από τη γέννησή του, καθώς και στον προσφάτως κοιμηθέντα Καθηγητή Βυζαντινής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Αθανάσιο Παλιούρα. Παρουσιάστηκαν τα κοινωνικά μηνύματα που εξάγονται από την διδασκαλία του Αγίου Κοσμά, όπως αυτή καταγράφεται μέσα στα κείμενα των Διδαχών του. Ο άγιος Κοσμάς αναδείχθηκε έτσι ένας σπουδαίος ανατόμος της κοινωνικής πραγματικότητας. Τέλος τονίστηκε η συμβολή του Αθανασίου Παλιούρα στην προβολή και ανάδειξη της Ιεράς Μονής Μυρτιάς, αλλά και ο καθοριστικός ρόλος που έπαιξε στην ανάδειξη των βυζαντινών και μεταβυζαντινών μνημείων της Αιτωλοακαρνανίας, αλλά και ολοκλήρου της Δυτικής Ελλάδας, μέσα από το αρχαιολογικό, ανασκαφικό και συγγραφικό έργο του.
Η βραδιά έκλεισε με αφιερωματικό DVD στην Ιερά Μονή Μυρτιάς, με επιμέλεια των κ. Ιωάννη Κωστάκη και Ιωάννη Γιαννακόπουλου.
Το πρωί της Κυριακής τελέσθηκε στο Καθολικό της Ιεράς Μονής η ακολουθία του Όρθρου και η Θεία Λειτουργία, καθώς και το ιερό μνημόσυνο του Καθηγητού Αθανασίου Παλιούρα. Συμμετείχαν οι σύνεδροι και πολλοί φίλοι και προσκυνητές της Ιεράς Μονής και του μακαριστού Καθηγητού.
