Η μονή της Παναγίας Φανερωμένης, όπως αναφέρεται σε παλαιότερες μνείες, των Εισοδίων της Θεοτόκου, όπως εορτάζεται, της Μυρτιάς, όπως αποκαλείται, ιδρύθηκε, κατά την παράδοση, στο μέρος όπου βρέθηκε η εικόνα της Θεοτόκου, κάτω από μια μυρτιά.
Στο κέντρο του μοναστηριακού συγκροτήματος δεσπόζει το Καθολικό, ο ναός του μοναστηριού, και γύρω του αναπτύσσονται τα διάφορα κτίσματα.
Γενική άποψη της Ιεράς Μονής (Φωτογραφία 2016).
Ο αρχικός καμαροσκέπαστος ναΐσκος, που καλύπτεται εξωτερικά με δίκλινη στέγη, πρέπει να χτίστηκε και να αγιογραφήθηκε, σύμφωνα με την κατά προσέγγιση χρονολόγηση των παλαιότερων τοιχογραφιών, γύρω στο 1200. Πληροφορίες για την αρχική μονή και τον πρώτο αυτό ναό δεν σώζονται. Είναι φανερό όμως ότι λειτουργούσε στη μορφή αυτή για 300 περίπου χρόνια. Μεταγενέστερες οικοδομικές και αγιογραφικές επεμβάσεις μαρτυρούνται οι εξής:
Σύμφωνα με επιγραφή τού 1491, έγινε νέα αγιογράφησή του από τον Ξένο Διγενή, γνωστό αγιογράφο και από άλλες εκκλησίες.
Άγνωστο πότε ακριβώς, πάντως λίγο πριν από το 1539, χρειάστηκε να μεγαλώσει το παλιό καθολικό της μονής. Τότε έγινε επέκταση προς τα δυτικά με τετράγωνη προσθήκη με τρούλο, η επέκταση αγιογραφήθηκε και απετέλεσε τον κυρίως ναό, ενώ ο αρχικός ναΐσκος μετατράπηκε σε ιερό βήμα.
Το Καθολικό της Ιεράς Μονής (Φωτογραφία 2006)
Αργότερα, πάντως πριν από το 1712, προστέθηκε ο νάρθηκας, όπως φαίνεται και από τη διαφορετική αγιογράφηση.
Στα Ν.Δ. του νάρθηκα προστέθηκε το 1712 το παρεκκλήσιο των Αρχαγγέλων. Παρόλο που αδυνατούμε να αναγνώσουμε σήμερα την κτητορική επιγραφή, έχουμε κάθε λόγο να αμφισβητήσουμε το όνομα του ηγουμένου Νεστορίου, που ανέγνωσε ο εκδότης της, αντί Γρηγορίου. Άγνωστο για ποιόν λόγο, το παρεκκλήσιο κατεδαφίστηκε το 1903.
- Αρχιτεκτονική Μορφή
- Αγιογραφικός Διάκοσμος
- Επιγραφές
- Φορητές Εικόνες
